ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΚΕΡΔΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ

Πολλή κουλτούρα και λίγα δισεκατομμύρια Του Μιχαλη Πεγκλη* Οπως και η είσοδος στο Μνημόνιο το 2010 δεν ήταν μονόδρομος, αν είχαν συντρέξει μερικά «αν» στους δώδεκα μήνες που προηγήθηκαν, έτσι και η παραμονή στο Μνημόνιο το 2014 δεν θα είναι μονόδρομος, αλλά μία σύνθετη απόφαση με πολλά, επίσης, «αν». Η τελευταία δόση του Μνημονίου με τους Ευρωπαίους εταίρους είναι το καλοκαίρι του 2014. Το ΔΝΤ έχει ακόμη 11 τριμηνιαίες δόσεις των 1,72 δισ. περίπου μέχρι τον Μάρτιο του 2016, αν και τα έτη 2014-15 οι πληρωμές μας προς το ΔΝΤ υπερβαίνουν τις δόσεις που θα λάβουμε, καθώς αρχίζουμε την αποπληρωμή κεφαλαίων, τόκων και εξόδων. Το καλοκαίρι του 2014 που θα λήξει το ευρωπαϊκό Μνημόνιο, το δημόσιο χρέος της χώρας θα είναι 325 δισ. ευρώ περίπου, μετά τα δύο «κουρέματα» που υπέστη. Σήμερα το χρέος έχει πολύ πιο μακροπρόθεσμη κατανομή (15 χρόνια μέση λήξη έναντι 6 χρόνια) και αρκετά χαμηλά επιτόκια. Παράλληλα, το πρωτογενές έλλειμμα της χώρας θα είναι περίπου μηδέν έναντι 24 δισ. ευρώ το 2009, ενώ το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας έχει καλυφθεί πλήρως. Αυτό είναι και το μεγάλο κέρδος που ήρθε με ένα τεράστιο κόστος. Την άνοιξη του 2014 θα έχουμε δύο βασικές επιλογές: «μέσα ή έξω» από το Μνημόνιο. Αν αποφασίσουμε να «βγούμε» από την πισίνα του Μνημονίου στο «πέλαγος» που ζούσαμε, πριν ρίξουμε το σκάφος στα βράχια, αυτό μπορεί να γίνει μόνο από μία «φιλομνημονιακή» κυβέρνηση. Αυτό καθώς η έξοδος από το Μνημόνιο είναι νοητή μόνο με τη σύμφωνη γνώμη της Ευρώπης και όχι με ρήξη στις σχέσεις. Κατά συνέπεια, η συναινετική έξοδος στις αγορές θα είναι το αποτέλεσμα της δυσκολότερης διαπραγμάτευσης που θα έχουμε κάνει μέχρι σήμερα. Επιλογή «καταγγελίας» σημαίνει σύγκρουση με τις κυβερνήσεις και τους πολίτες όλου του δυτικού κόσμου, έξοδο από το ευρώ, δελτία στα καύσιμα, σαράφηδες κ.λπ. Από την επόμενη ημέρα του συναινετικού διαζυγίου το χρέος θα πρέπει να το αναχρηματοδοτούμε από τις αγορές. Το επιτόκιο σήμερα για δεκαετή δανεισμό βρίσκεται γύρω στο 10% και υπολογίζουμε ότι, εν όψει καλύτερων οικονομικών επιδόσεων, θα φτάσει το 6%-7%. Το επιτόκιο αυτό είναι 3-4 φορές υψηλότερο από το 1,8% του δεύτερου Μνημονίου που διαπραγματεύθηκαν οι «δωσίλογοι» που μας κυβερνούν με τους Ευρωπαίους «τοκογλύφους». Αυτό σημαίνει ότι από το 2014 θα χρειαστούμε πρόσθετα χρήματα, όσο η διαφορά του τόκου για τον δανεισμό από τις αγορές. Αν και υπάρχουν αστάθμητοι παράγοντες, έγκυρες αναλύσεις προσεγγίζουν το επιπλέον κόστος σε 1,5-2 δισ. ευρώ περίπου κάθε χρόνο για την πενταετία 2014-2018, τα πρώτα χρόνια δηλαδή της εξόδου. Για να έχουμε μια τάξη μεγέθους, από τη μείωση του ΦΠΑ στην εστίαση στο 13% οι απώλειες σε έσοδα εκτιμήθηκαν σε 0,2 δισ. ευρώ ετησίως. Το Μνημόνιο βάζει σε ένα χρονοδιάγραμμα στόχους πολιτικής, εργαλεία, καθώς και όλα τα ενδιάμεσα βήματα που οδηγούν στους στόχους. Είναι ελληνικό γιατί κάθε τρεις μήνες που «έρχεται η τρόικα» γίνεται επικαιροποίηση του κειμένου από την ελληνική κυβέρνηση και προσαρμόζεται στις τρέχουσες εξελίξεις. Θεωρητικά, πριν από την εποχή του Μνημονίου, η εκάστοτε κυβέρνηση λειτουργούσε με παρόμοιο τρόπο: οι υπουργοί υλοποιούσαν το κυβερνητικό πρόγραμμα, ελεγχόμενοι σε καθημερινή βάση από τον πρωθυπουργό, την αντιπολίτευση και τον Τύπο και, κάθε λίγα χρόνια, από τους πολίτες. Στην πραγματικότητα, αυτό που έφερε την απαξίωση του Μνημονίου στα μάτια της πλειοψηφίας του κόσμου ήταν οι περικοπές σε μισθούς - συντάξεις στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα και το σπιράλ ύφεση - μέτρα - ύφεση, που σαρώνει τη χώρα μας μέχρι σήμερα. Μνημόνιο στα μάτια του κόσμου δεν σημαίνει φθηνότερο βρεφικό γάλα, κατάργηση γραφειοκρατίας, ευκολότερη επιχειρηματικότητα, αποτελεσματικότερη Δημόσια Διοίκηση, φθηνότερα προϊόντα και υπηρεσίες, λιγότερη σπατάλη χρημάτων, πάταξη φοροδιαφυγής, δικαιότερη φορολογία, φθηνότερα φάρμακα, κατάργηση χρεώσεων «υπέρ τρίτων» και πολλά άλλα. Και αν τις παραπάνω διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις πιστώνεται η σημερινή κυβέρνηση, στην τρόικα χρωστάμε κάτι λιγότερο γνωστό στον κόσμο: είναι το «πώς» υλοποιείται το Μνημόνιο, μία από τις σημαντικότερες θετικές παρακαταθήκες για την Ελλάδα: σε κάθε τομέα πολιτικής η κυβέρνηση συμφωνεί με την τρόικα ένα πολύ συγκεκριμένο γραπτό πρόγραμμα. Το πρόγραμμα στη συνέχεια αναλύεται, με βήματα που οδηγούν στους στόχους, σε ένα μεγαλύτερο κείμενο και τα βήματα μπαίνουν σε χρονοδιάγραμμα, καθώς για την υλοποίησή τους χρειάζεται συνεργασία διαφορετικών φορέων και ενεργειών: νόμοι, διατάγματα, υπουργικές αποφάσεις, εγκύκλιοι κ.λπ. Κάθε υπουργός έχει ευθύνη για την έγκαιρη προώθησή τους στον τομέα του. Για την ομαλή υλοποίηση του προγράμματος πραγματοποιούνται «τεχνικές συναντήσεις» που επιλύουν πρακτικά θέματα εφαρμογής. Οι δράσεις παρακολουθούνται από κεντρική υπηρεσία παρακολούθησης, μεγάλες λίστες excel και το «μάτι» του πρωθυπουργού. Η ολοκλήρωση κάθε βήματος ελέγχεται καθώς «ο διάβολος κρύβεται στη λεπτομέρεια» και όταν διαπιστώνονται αποκλίσεις ή καθυστερήσεις σηκώνονται «σημαιάκια». Μόνο για τον Σεπτέμβριο φέτος το Μνημόνιο έχει περίπου 130 δράσεις που πρέπει να υλοποιηθούν. Ο,τι δεν ολοκληρώνεται στον μήνα επανατοποθετείται σε επόμενο μήνα, ενώ ζητούνται επαρκείς εξηγήσεις για τις καθυστερήσεις, διαμορφώνοντας την αξιολόγηση του υπουργού από τον πρωθυπουργό. Ολα γίνονται γραπτά, τίποτα «στο μιλητό», τίποτα «στο πόδι». Αυτή η «κουλτούρα εργασίας» του Μνημονίου είναι από τις σημαντικότερες κληρονομιές που θα μας αφήσει φεύγοντας. Το τέλος του Μνημονίου σημαίνει και τέλος σε αυτόν τον τρόπο εργασίας; Σημαίνει ότι κάθε υπουργός θα πηγαίνει στο γραφείο του με τον οδηγό του και την ασφάλεια χωρίς το άγχος να τρέξει κάθε μέρα για να προωθήσει τους στόχους του; Σημαίνει ότι δεν θα ξαναδούμε Υπουργικό Συμβούλιο για επιτάχυνση ολοκλήρωσης δράσεων στις 20 Αυγούστου; Πράγματι, αν φύγουμε από αυτήν την κουλτούρα, οι υπουργοί θα μπορέσουν να «ξανανιώσουν υπουργοί», να ασχοληθούν με τις εκλογικές τους περιφέρειες, να κατατροπώσουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους, να καλλιεργήσουν την εικόνα τους στα Μέσα Ενημέρωσης, να αποδέχονται περισσότερες προσκλήσεις στο εξωτερικό κ.ο.κ. Συνοψίζοντας, λοιπόν, έξοδος από το Μνημόνιο σημαίνει 1,5-2 δισ. ευρώ ετήσια επιβάρυνση προς τους πολίτες, «απελευθέρωση» της κυβέρνησης από τη δέσμευση υλοποίησης σφιχτού προγράμματος κάθε μήνα. Σημαίνει ανάκτηση εθνικής ανεξαρτησίας, εντός βεβαίως κοινοτικών ορίων. Υπογραφή νέου Μνημονίου σημαίνει διαπραγμάτευση πολύ χαμηλότερων επιτοκίων αναχρηματοδότησης, πιστή συνέχιση των μεταρρυθμίσεων, όχι νέες περικοπές, αλλά πάντως ανηφόρα. Σημαίνει, λοιπόν, ότι το πλεόνασμα θα μπορεί να δώσει πολύτιμα κεφάλαια για την ταχύτερη ανάπτυξη της οικονομίας ώστε η εξάλειψη της ανεργίας και η άνοδος των μισθών και του βιοτικού επιπέδου να μη χρειαστούν πολλά χρόνια, που είναι σήμερα ο μεγαλύτερος κίνδυνος που έχουμε. Η διαίρεση Μνημόνιο - Αντιμνημόνιο ανταγωνίζεται «στα ίσια» την ιστορική διαίρεση «Δεξιά - Αριστερά». Οι Ελληνες, για άλλη μία φορά, γράψαμε Ιστορία. Η απόφαση που είναι μπροστά μας, όμως, είναι κρίσιμη. Για να θυμηθούμε τον ποιητή, «θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία». Διαθέτουμε και από τα δύο στο πολιτικό μας σύστημα; * Ο κ. Μιχάλης Πεγκλής είναι σύμβουλος Δημόσιας Πολιτικής, ερευνητής του Centre for European Studies στις Βρυξέλλες και του Centre for National Strategic Studies στη Σαγκάη. ΣXETIKA ΘEMATA ΣΗΜΕΡΑ_(...OIKONOMIA...)