Μήπως είναι καιρός να την διαλύσουμε;

Γράφει ο

Ηλίας Καραβόλιας

Ο καθηγητής και πρώην υπουργός  Μ. Δρεττάκης, άνθρωπος με μεγάλη συνεισφορά στο δύσκολο έργο της καταγραφής μακροοικονομικών τάσεων και δεδομένων, προσπαθεί εδώ και πολλά χρόνια να παραθέτει τις αριθμητικές αποδείξεις για  το οφθαλμοφανές και αυτονόητο: Από τη λειτουργία της Ευρωζώνης έχουν κυρίως ωφεληθεί τα βόρεια κράτη μέλη της, τόσο στο εμπορικό τους ισοζύγιο όσο και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (αυξάνοντας τα πλεονάσματά τους), εις βάρος των νότιων μελών της (αυξάνοντας τα ελλείμματά τους).

Ως άνθρωπος που υπηρέτησε στο  δύσκολο πόστο των Εθνικών Λογαριασμών και της Μακρο/κής Λογιστικής, καταπιάνεται με τους πλέον ανθρωποκεντρικούς δείκτες, για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες: τους δείκτες ανισότητας στο κατά κεφαλή ΑΕΠ σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης (ΜΑΔ) στο σύνολο του πληθυσμού της Ευρωζώνης. 

Στην Αυγή της Κυριακής 26/8, παραθέτει έναν εξαιρετικό πίνακα που αποτυπώνει την οδυνηρή συνέπεια για κάποιους πολίτες της ευρωζώνης, από τη μεγάλη ανισοκατανομή των ωφελειών στα ισοζύγια εξωτερικών συναλλαγών: την αύξηση της κοινωνικής ανισότητας, στα ιδρυτικά 12 κράτη μέλη, και την συνεπακόλουθη μείωση στην κοινωνική συνοχή τους. 

Στον πίνακα, που παραθέτω πιο κάτω, όλα τα στοιχεία είναι επίσημα, από την Eurostat. Το αναφέρω, διότι ‘αξιόπιστες’ δημοσιεύσεις και εκθέσεις, δεν είναι μόνο αυτές που μας αποστέλλουν ξένα πανεπιστήμια, ινστιτούτα και επενδυτικοί οίκοι, αλλά και αυτές που δουλεύονται από το ελληνικό πανεπιστημιακό προσωπικό, ειδικά από ανθρώπους που για πολλά χρόνια αρθρώνουν τεκμηριωμένο λόγο με επιχειρήματα σε μακρο/κό επίπεδο (ΣΗΜ: δεν αναφέρομαι μόνο στον εν λόγω καθηγητή, αλλά και σε άλλους λαμπρούς πανεπιστημιακούς μας)

  

 

Το σημαντικό πόρισμα είναι  στην τελευταία στήλη του  πίνακα  όπου δίνεται η διακύμανσή του δείκτη ανισότητας για το κάθε κράτος - μέλος. Η μεγαλύτερη διακύμανση σημειώθηκε στο Λουξεμβούργο και ακολουθούν η Ιταλία και η Ελλάδα και η μικρότερη στην Πορτογαλία.

Από την προτελευταία γραμμή διαγραμμάτων, φαίνεται ότι ο δείκτης ανισότητας του κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ΜΑΔ (τα 12 μέλη να έχουν δείκτη 100) αυξανόταν συνεχώς μέχρι το 2008. Το 2009 σημειώθηκε μια κάμψη του δείκτη - εξαιτίας της διεθνούς οικονομικής κρίσης. Στη συνέχεια ο δείκτης αυξήθηκε και το 2011 έφτασε περίπου στο επίπεδο του 2008. Αυτονόητο είναι ότι η αύξηση της ανισότητας, είναι συνέπεια της άνισης κατανομής (υπέρ των βόρειων και εις βάρος των νότιων κρατών - μελών) των ωφελειών από τη λειτουργία της Ευρωζώνης.

Αξιοσημείωτο είναι ότι ο δείκτης συνοχής των 12 κρατών αυξήθηκε, δηλαδή σημειώθηκε μικρή βελτίωση της συνοχής τους, τα έτη 2002 και 2003, στον ενθουσιασμό των πρώτων ετών ίδρυσης της Ευρωζώνης. Στη συνέχεια είναι εμφανής ότι  μειώνεται η συνοχή τους, μέχρι το 2007, για να βελτιωθεί τα δύο επόμενα χρόνια. Το 2010 και 2011, όμως, ο δείκτης μειώνεται κάθετα. Ας μην ψάχνουμε τις αιτίες αλλού : οφείλεται εξ ολοκλήρου  στην  εφαρμογή λιτότητας και  Μνημονίων στα 3 κράτη και φυσικά σε άσκηση περιοριστικής πολιτικής  στα υπόλοιπα 9. Το εκπληκτικό της υπόθεσης, που σχεδόν το αμελούμε; Η μείωση της συνοχής των κρατών αυτών έπεσε το 2011 σε πολύ χαμηλότερο επίπεδο από εκείνο στο οποίο βρισκόταν το… 2001! Με απλά λόγια:  το χάσμα σε ότι αφορά το βιοτικό επίπεδο των λαών της Ευρωζώνης -χάσμα το οποίο υπήρχε και πριν από τη λειτουργία της- αυξήθηκε απότομα τα δύο τελευταία χρόνια.

Φυσικά, δεν χρειάζεται επίπεδο μεταπτυχιακών σπουδών στην… Οικονομική Πολιτική, για να γίνει αντιληπτό ότι για όσο διάστημα θα συνεχιστεί η πολιτική δημοσιονομικής πειθαρχίας, η ανισότητα  θα αυξάνεται και η συνοχή των κοινωνιών θα μειώνεται. Αυτό, είναι το πιο σαθρό από τα θεμέλια… ‘που μπορεί να κλονίσουν ανεπανόρθωτα το ελλιπές οικοδόμημα του κοινού νομίσματος’, όπως περιγράφει ο καθηγητής στο άρθρο του. Οι αιτίες, είναι φυσικά τόσο η απαγόρευση  δανεισμού των κρατών απευθείας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όσο και η σκόπιμη  μη δημιουργία ενός κοινού προϋπολογισμού, που θα λειτουργεί ως μηχανισμός ανακύκλωσης, ικανού να αναδιανέμει τα οφέλη από τη λειτουργία της Ευρωζώνης στα μέλη της.

Πολλοί θα βιαστούν να παραθέσουν την μεγάλη αφανή –δήθεν- ωφέλεια σε αυτόν τον εξαιρετικά διδακτικό πίνακα: εμείς, οι Πορτογάλοι, οι Ιταλοί και οι Ισπανοί, είχαμε πρόσβαση σε φθηνό χρήμα και σε κοινοτικές  επιδοτήσεις, στο άρμεγμα δηλαδή των βόρειων κρατών, και πρόσβαση στα αναπτυξιακά πακέτα, στοιχεία που δεν αξιοποιήσαμε αναδιανεμητικά και δίκαια για τις κοινωνίες.  Είχαμε φυσικά και την ομπρέλα του ευρώ, που αποτέλεσε ασπίδα προστασίας από τις διεθνείς κρίσεις - τιμές πετρελαίου και χρηματο-πιστωτικό σύστημα ( 2007-2008). 

Συμφωνώ με τους οπαδούς αυτών των επιχειρημάτων, αλλά δεν παύω να  μην ξεχνώ  το μείζον ζητούμενο στις νομισματικές ζώνες και στις ‘οικονομικές και πολιτικές οικογένειες’, που είναι –υποτίθεται- τα  αναδιανεμητικά για όλους οφέλη της κοινής νομισματικής πολιτικής και των επιμέρους κοινοτικών στόχων. 

Δεν είμαι υπέρ της επιστροφής στην δραχμή: όποιος το υποστηρίζει, οφείλει να εξηγήσει που θα βρούμε τις λύσεις, χωρίς μακρόχρονη προετοιμασία σε συνθήκες εθνικού νομίσματος, όταν θα έχουν εξαντληθεί τα συναλλαγματικά μας αποθέματα. Και φυσικά, θα συνεχίσουμε να έχουμε  έλλειμμα, αφού χωρίς πολιτική βούληση, ούτε θα αυξηθούν φορολογικά έσοδα, ούτε θα περικοπούν δαπάνες. Το δε χρέος, οι αγορές δεν θα μας το διαγράψουν, ούτε καν θα μας το δραχμοποιήσουν, όπως αφελώς νομίζουν μερικοί. Παράδειγμα είναι η ισχυρή σε συναλλαγματικά αποθέματα Ρωσία, με μεγάλα ενεργειακά αποθέματα μόνιμα προς μελλοντική τιτλοποίηση, που πολύ πρόσφατα (από Ιούλιο 2008 μέχρι Δεκέμβρη 2008 ) δέχθηκε επίθεση στο δυνατό ρούβλι της, και παρά τα 240 δις που ξόδεψε απέναντι στους κερδοσκόπους, έζησε μια υποτίμηση 37%.

Πολλοί, που αγνοούν πίνακες και δεδομένα όπως αυτά του καθ. Δρεττάκη που παρέθεσα, αφορίζουν με προχειρολογίες την Ευρωζώνη και την στήριξη-θηλιά,  που τώρα μας παρέχουν οι εταίροι, και μιλάνε για εναλλακτικές επιλογές που δεν κάναμε: να δανειστούμε από Ρώσους ή από ΗΠΑ, πριν τα Μνημόνια. Τους γεωπολιτικούς κινδύνους και τις παραμέτρους ισορροπίας των συμφερόντων , πέραν του ανάδελφου εθνικιστικού μας συμφέροντος, συχνά ασήμαντου για τις μεγάλες δυνάμεις, τα αγνοούν κάποιοι επιδεικτικά. 

Η Ελλάδα ‘έζησε΄ επί τρείς δεκαετίες, 1980-2001,  αφήνοντας την δραχμή να γίνει φθηνότερη 88% σε σχέση με το δολάριο των ΗΠΑ (data: Federal Reserve, St.Louis, USA). Κάνοντας όμως την θεωρητική υπόθεση ότι από το 2001-2008 η δραχμή , αν υπήρχε, θα βλέπαμε ότι τελικά θα είχε μια κρυφή ανατίμηση της τάξης του… 80% !  

Η απλουστευμένη εκδοχή λέει ότι αν το 2001 αγόραζε κάποιος ένα δολάριο με  385-390 δραχμές, το 2008, αν επιστρέφαμε στην δραχμή, θα μπορούσαμε να το πάρουμε με… 73 δρχ. περίπου . Πιο παραστατικά; Το ευρώ των Γερμανών, είδε μόνο 17% αύξηση σε σχέση με το δολάριο, ενώ το ευρώ των Ελλήνων… 57% ,από τότε που μαζί αποχαιρετήσαμε μάρκο και δραχμή. Όμως, εννοείται ότι  αυτές οι συγκρίσεις, οφείλουν να λαμβάνουν πάντα τις συνθήκες ανταγωνιστικότητας, τους δείκτες παραγωγικότητας και ανάπτυξης αλλά  και το δημοσιονομικό παρελθόν κάθε χώρας. Τότε είναι που αποκτούν  μεγαλύτεροι σπουδαιότητα οι δείκτες ανισότητας, σταθμισμένοι πλέον, όπως αυτούς που είδαμε στον ανωτέρω πίνακα.

Τι χρειάζεται η χώρα μας, νομισματικά, αλλά και οι άλλες ελλειμματικές χώρες του Νότου; Ένα όσο το δυνατό φθηνότερο ευρώ, σε σχέση με το δολάριο, του οποίου είμαστε δέσμιοι λόγω εισαγωγικού χαρακτήρα της οικονομίας μας. Ορθολογικά, το καλύτερο που μπορούμε να ελπίζουμε είναι σταθεροποίηση του ευρώ έναντι βασικών ανταγωνιστικών νομισμάτων. Και εδώ αρχίζουν τα δύσκολα: ένα παράδοξο θα συνεχίσει να λαμβάνει χώρα. Όσο η ΕΚΤ συνδράμει στην αποκλιμάκωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης χρέους, (με αγορές ομολόγων και πιστωτικές γραμμές στις τράπεζες), η στήριξη του ευρώ και η ανατίμηση του, θα μας δυσκολεύει να ανακάμψουμε, σε όρους νομισματικής ζυγαριάς, αφού εμείς χρειαζόμαστε υποτίμηση  ή σταθεροποίηση του νομίσματος στις τσέπες μας.

Εξετάζοντας 165 περιπτώσεις λιτότητας σε 16 χώρες, υποτίθεται ανεπτυγμένες, πρόσφατη έκθεση του ΔΝΤ (ΙMF Working Papers, 2011, Sovereign Debts and Austerity Packages) δείχνει ότι μια κυβέρνηση πρέπει να δεσμεύεται για δημοσιονομική εξυγίανση, εξ αρχής, όταν και μόνο όταν η οικονομία μπει σε τροχιά ανάκαμψης. Με αυτό το βασικό δεδομένο και με σίγουρη ύφεση μέχρι το 2015 για την ελληνική οικονομία (βλ. http://www.kostasmelas.gr/), με δυσκολίες για σταθερή ανάπτυξη σε άλλες προβληματικές χώρες, και με σύννεφα να πλησιάζουν και τις Γαλλία, Γερμανία, αναρωτιέμαι τι άλλο πρέπει να δουν για να αφήσουν όλοι στην Ευρωζώνη –κυρίως το Βερολίνο -κατά μέρος τα επικίνδυνα σχέδια για ομοσπονδοποίηση, τραπεζική ένωση, νέα όρια χρέους και πρόστιμα παραβίασης. Ένα ζοφερό μέλλον για τις ήδη διαμελισμένες ταξικά κοινωνίες, που νομίζουν ότι θα ξορκίσουν στις αγορές με πυροτεχνήματα  διευκόλυνσης του τραπεζικού συστήματος, τύπου ευρω-ομολόγου, και όχι αναπτυξιακών ομολόγων για τις κοινωνίες.

Δεν θα ήταν άσχημο, οι δανειστές μας  να δουν προσεκτικά τον πίνακα του καθ. Δρετάκκη, ώστε να κατανοήσουν πόσο παίζουν με το βιοτικό επίπεδο εκατομμυρίων ανθρώπων, και πόσο με αυτό κινδυνεύουν να μην πάρουν ποτέ πίσω το μεγάλο μέρος των χρημάτων τους (που  μας δανείζουν, δεν μας χαρίζουν). Όσο απείθαρχοι και αν είμαστε εμείς, απλά τώρα είμαστε σχεδόν νεκροί, ακόμα και για να πειθαρχήσουμε…